Getty ImagesMayıs sonunda restaurantlar yeniden açıldı

İran, koronavirüs salgınının yayılmaya başladığı ilk dönemde salgından en kötü etkilenen ülkelerden biri olmuştu. Ülkede normalleşme sonrası vaka sayıları yeniden hızla arttı. Vaka sayılarındaki yükseliş de, ikinci dalga endişelerini yeniden gündeme getirdi.

Şubat ayından itibaren çok sayıda koronavirüs vakası görülen ve sert önlemler alınan İran, kısıtlamaları Nisan ayında yumuşatmaya başlamıştı.

Acaba Nisan ayı normale dönmek için erken miydi? Vaka sayısının yeniden hızla yükseldiği İran şimdi bunun faturasını mı ödüyor?

İRAN’DA VAKA SAYISI NE HIZDA ARTIYOR?

İran’da Haziran’ın ilk haftasında her gün 3 binin üzerinde yeni vaka tespit edildi. Bir önceki haftaya göre yeni vakların sayısında yüzde 50’lik artış var.

4 Haziran’da sayı 3 bin 574’e kadar yükseldi, sonra az da olsa düşüş görüldü.

Bundan bir önceki en yüksek sayı 30 Mart’ta görülmüştü; 3 bin 186 kişide koronavirüs tespit edilmişti. O dönem İran hâlâ salgından en kötü etkilenen ülkelerden biriydi.

İran, Mart ayında camilerle diğer ibadethaneleri geç kapattığı ve ülke içi seyahatleri geç kısıtladığı için çok eleştiriliyordu.

Nisan ayında yeni tespit edilen vaka sayısı günde 1000’in altına düşünce, İran kısıtlamaları hafifletmeye başladı:

• 20 Nisan: Alışveriş merkezleri ve pazarlar açıldı, farklı eyaletler arası seyahat serbest bırakıldı
• 22 Nisan: Parklar ve eğlence yerleri açıldı
• 12 Mayıs: Hükümet tüm camilerin yeniden açılabileceğini duyurdu
• 25 Mayıs: Büyük Şii ibadet mekanları açıldı
• 26 Mayıs: Restoranlar, kafeler, müzeler ve tarihi ören yerleri açıldı

Normalleşme sürecinin ardından İran genelinde toplu taşıma araçları, bankalar ve ofisler insanlarla dolup taştı.

Salgının İran’da iki merkezi vardı: Kum ve başkent Tahran

Ancak şu an yeni vakalar güneybatıdaki Kuzistan eyaletinde artışta. Burası Irak sınırında petrol zengini bir bölge.

İRAN’DA SAYILAR NEDEN ARTIYOR?

Kısıtlamalar kalktıktan sonra elbette ki sosyal etkileşim arttı ancak yetkililer, test sayısı arttığı için daha fazla vakanın tespit edildiğini savunuyor.

İran Cumhurbaşkanı Hassan Ruhani de sayının bu sebeple arttığını söylüyor.

Ülkenin salgın hastalıklarla mücadele biriminin başındaki Sağlık Bakanlığı yetkilisi Muhammed Mehdi Guya, “Sayılardaki artışın asıl sebebi hiçbir belirti göstermeyen ya da çok hafif belirtiler gösteren kişileri de artık tespit ediyor olmamız” dedi.

İran’da şu an günde 79 kişiden birine test yapılıyor, iki ay önce bu oran 380 kişide birdi.

Ancak pozitif çıkan test sonuçlarının oranına bakıldığında, koronavirüs vakalarında Nisan’dan sonra sert bir düşüşe geçilen Mayıs ayına kıyasla ciddi bir artış olduğu görülüyor.

29 Mayıs’da yapılan testlerin yüzde 11’inden azı pozitif çıkarken, 6 Haziran’da bu oran yüzde 14’ün üzerine çıktı.

Sağlık Bakanlığı yetkilileri, koronavirüs kaynaklı ölümlerin de Nisan ayı ortasından bu yana 100’ün altında olduğunu hatırlatıyor.

Mayıs ayı boyunca can kaybı günlük 30 ile 90 arasındaydı.

Koronavirüs kaynaklı ölü sayılarındaki artışı tespit etmek için birkaç hafta geçmesi gerekiyor.

İran Meclisi, Nisan ayında bir araştırma yapmıştı. Araştırmaya göre ülkede can kaybı resmi rakamların iki katı kadar fazlaydı. Çünkü resmi rakamlar sadece hastanedeki ölümleri kayda geçiriyor.

SOSYAL MESAFE KURALINA UYULUYOR MU?

İran Sağlık Bakanı Saeed Namaki’ye göre halk sosyal mesafe kuralını hiçe sayıyor.

Getty ImagesTahran’daki büyük çarşıda kalabalıklar yeniden görülmeye başladı

İran basınına konuşan Namaki, “Halk salgın konusunda tamamen dikkatsiz olmaya başladı. Eğer sağlık protokollerine uymazlarsa kendimizi en kötü sonuca hazırlamamız gerekecek” dedi.

Geçen hafta İran Sağlık Bakanlığı’nın yaptırdığı bir araştırmada da şu sonuçlar çıktı:

• Nüfusun yüzde 40’ı sosyal mesafe kuralına uyuyor. Salgının ilk haftalarında bu oran yüzde 90’dı.

• Nüfusun yüzde 32’si kişisel tecrit kurallarına uyuyor. Bu oran da salgının başlangıcında yüzde 86’ydı.

YETKİLİLER NE YAPABİLİR?

İran Cumhurbaşkanı Hassan Ruhani, salgının yeniden büyümesi durumunda kısıtlamaların yeniden uygulamaya konulabileceğini söyledi.

Ancak Tahran yönetimi, henüz “ikinci dalga”dan bahsetmek istemiyor.

BBC Farsça Servisi’nden Rana Rahimpour ise, bazı siyasilerin ve yetkililerin ikinci dalganın gelişi konusunda uyarılar yapmaya başladığını söylüyor.

Rahimpour’a göre yönetim, ekonomideki daralmayı göz önüne alarak yeni bir kısıtlamaya gitmek istemiyor. ABD’nin yaptırımları, yolsuzluklar ve kötü ekonomi yönetimine salgın kapsamında alınan önlemler de eklenince, ekonomideki sıkıntılar büyüyor.